تک شریان بودن بند ناف یکی از بیماری های مربوط به جفت و جنین است که تقریباً در 1 درصد جنین ها اتفاق می افتد و به عنوان شایع ترین بیماری بند ناف شناخته می شود. شیوع آن در حاملگی های چند قلویی بیشتر از حاملگی های تک قلویی است.
بند ناف رابط بین جنین و جفت است که مواد ضروری برای رشد را برای جنین فراهم میکند و در هفته پنجم بارداری تشکیل شده و در این زمان کیسه زرده از بین رفته و بندناف جایگزین آن میشود.
بندناف طبیعی:
در حالت طبیعی دو شریان و یک ورید وجود دارد. ورید نافی خون اکسیژن دار و غنی از مواد مغذی را از جفت به جنین می رساند و بالعکس شریان نافی خون بدون اکشیژن را از جنین باز می گرداند.
در واقع بند ناف اولین و مهم ترین خط انتقال موادمغذی بین جفت و جنین است. این قسمت مهم خون پر از مواد مغذی و اکسیژن را به جنین می رساند و از طرفی خون حاوی مواد زائد جنین را به جفت یعنی مادر برمی گرداند. بند ناف 5 هفته پس از لقاح تخمک ظاهر می شود و به طور مداوم رشد می کند تا زمانی که در 28 هفتگی به حدود نیم متر می رسد و در طی آن به شکل مارپیچی رشد می کند و از حالت مستقیم خارج می شود.در بندناف سه رگ وجود دارد که دو تای آنها شریان و یکی از آنها ورید است. سیاهرگ (ورید) حاوی مواد مغذی و اکسیژن است، در حالی که دو شریان حاوی خون همراه با مواد زائد و دی اکسید کربن هستند. جالب اینجاست که این حالت برعکس بدن انسان است.
عروق بند ناف در سونوگرافی به وضوح دیده می شود. در سه رگ بند ناف، ماده ژلاتینی غلیظی وجود دارد که آن را از اثرات منفی محافظت می کند. بند ناف از طریق سوراخی در شکم به بدن نوزاد متصل می شود.
نکته ی قابل توجه این است که یک بندناف طبیعی و نرمال ماده ایی ژلاتینی دارد که از عروق بندناف محافظت میکند و در شرایطیکه مایع آمینیوتیک کاهش میابد و یا در رحم فضای کافی وجود ندارد به آسانی جابه جا شود.
در حقیقت این حالت، شبیه لغزندگی روده ها در داخل شکم است.
محققان بر این باورند که خود بند ناف طبیعی به دلیل مشخصات ایمنی خوب به ندرت باعث ایجاد مشکل می شود. بنابراین، بیشتر ناهنجاری های آن ناشی از مشکلاتی مانند مایع آمنیوتیک و جفت اطراف آن است.
اختلالات زیادی در بند ناف میتواند ایجاد شود. برخی از آنها به دلیل نقص های مادرزادی در ساختار آن و برخی اختلالات ناشی از مشکلات محیطی بند ناف است.
خوشبختانه در این زمینه پیشرفت خوبی حاصل شده و با استفاده از اقدامات پیشگیرانه و درمان احتمالی از اثرات منفی آن بر روی جنین به خصوص مشکلات مغزی جلوگیری می کند.
برخی موارد را می توان با سونوگرافی قبل از تولد تشخیص داد و برخی موارد در بدو تولد تشخیص داده می شود.
تشخیص بندناف تک شریانی: با کمک سونوگرافی می توان این بیماری را از ماه سوم جنین تشخیص داد. در در سونوگرافی، داپلر رنگی در دوطرف مثانه جنین قرار می گیرد و تعداد شریان های بند ناف در محل اتصال آن با شکم جنین قابل مشاهده است.
این اختلال گاهی در بدو تولد با بررسی جفت تشخیص داده می شود.
اهمیت تشخیص بندناف تک شریانی: اهمیت بند ناف تک شریانی این است که این یافته می تواند با ناهنجاری های سایر اندام های مهم، نقص کروموزومی و اختلال رشد جنین مرتبط باشد.
بنابراین در صورت مشاهده این یافته، سونوگرافی سلامت جنین باید توسط فردی آموزش دیده برای بررسی سلامت کلیه اندام های جنین در هفته 23-18 بارداری انجام شود.
عوارض بندناف تک شریانی: وجود بند ناف تک شریانی خطر ابتلا به اختلالات قلبی عروقی، اسکلتی، روده ای و کلیوی را در جنین افزایش می دهد.
برای اطمینان بیشتر از سلامت جنین، آزمایش قلبی ویژه، اغلب با اکوکاردیوگرافی جنین توصیه می شود. یک اسکن دقیق نیز باید در هفته 18-20 انجام شود تا ناهنجاری های کلیه، روده و استخوان رد شود.
طبق مطالعه سال 2003 توسط Rembusko و همکارانش، شریان نافی را می توان در 3 درصد از جنین های طبیعی و 80 درصد از جنین های تریزومی 18 با استفاده از سونوگرافی (NT) در هفته های 11-13 مشاهده کرد.
بنابراین، یک ورید نافی خطر تریزومی 18 را هفت برابر افزایش می دهد، اما فراوانی آن در بارداری با تریزومی 21 تفاوت قابل توجهی با یک جنین طبیعی ندارد.
جنین های مبتلا به تریزومی 18 اغلب دارای نقایص مهم دیگری هستند که به راحتی در سونوگرافی قابل تشخیص هستند، بنابراین تنها در صورت مشاهده بندناف تک شریانی نیازی به انجام آزمایش کاریوتایپ نیست و آزمایشات غربالگری کافی میباشد ولی با این حال در صورت مشاهده بندناف تک شریانی توصیه می شود با متخصص ژنتیک یا پریناتولوژیست مشورت کنید.
یکی دیگر از اختلالات مرتبط با بندناف تک شریانی، نارسایی رشد جنین است، اگرچه کاهش رشد در همه جنین های تک شریانی مشاهده نمی شود، اما بررسی رشد جنین به خصوص در سه ماهه سوم اهمیت بیشتری دارد.
اگر در این مسیر هیچ یافته غیرطبیعی وجود نداشته باشد، می توانید با درصد بالایی مطمئن باشید که تک شریانی بودن بند ناف برای جنین مشکلی ایجاد نمی کند.
لازم به ذکر است که 75 درصد از جنین های دارای یک شریان تا کامل شدن زمان بارداری داخل رحم مادر میمانند و مانند سایر بارداری های نرمال به طور طبیعی متولد می شوند، بسیاری از مادران بارداری که این شرایط را داشته اند تحت نظر ما در مطب دکتر لیلا قربانی بوده اند و خوشبختانه این دوره ی استرس زا را با حالی خوبو نتیجه ی مطلوب پشت سر گذاشته اند.
